مراقبت و رفتار با بچه اوتیسم اهمیت داره و می‌تونه تأثیر عمیقی روی رشد و پیشرفت اونا بزاره. فهمیدن اینکه بچه‌مون اوتیسم داره، می‌تونه حسابی مسیر زندگی‌مون رو تغییر بده. وقتی با این موضوع روبه‌رو می‌شیم، یعنی باید چیزای جدیدی یاد بگیریم و مراقبت‌هامون یه جور دیگه باشه. اگه اینو ندونیم و دست دست کنیم، ممکنه هم زندگی خودمون سخت‌تر شه، هم برای بچه‌مون شرایط پیچیده‌تر بشه.
خیلی از پدر و مادرا، با اینکه عاشق بچه‌شونن، وقتی با این موضوع روبه‌رو می‌شن، کلی حس عجیب و غریب بهشون دست می‌ده: غصه، عصبانیت، نگرانی از آینده، استرس و حتی فشارهای مالی و دعواهای خانوادگی. اینا طبیعیه. بعضی وقتا آدم حس می‌کنه داره غرق می‌شه… ولی خب، یه نکته مهم اینه که اوتیسم یه چیز نادر یا عجیب نیست. تو آمار جهانی می‌گن از هر ۵۴ تا بچه، یه نفر این ویژگی رو داره. پس تنها نیستی. تازه، کلی راه و روش و متخصص هست که می‌تونن کمک کنن تا بچه‌مون بتونه خوب رشد کنه و زندگی خوبی داشته باشه.
اوتیسم یعنی چی؟
اوتیسم یا همون اختلال طیف اوتیسم (ASD)، یه جور تفاوت تو رشد مغز و شیوه یادگیری و ارتباط برقرار کردنه. این بچه‌ها معمولاً از همون سالای اول زندگی (مثلاً تا ۲ سالگی)، یه‌سری رفتارای خاص نشون می‌دن. ممکنه سخت ارتباط بگیرن، کم حرف بزنن یا علاقه‌های خیلی خاصی داشته باشن و یه‌سری کارا رو مدام تکرار کنن. نکته اینجاست که هیچ دو تا کودک اوتیسمی مثل هم نیستن. یکی ممکنه خیلی خجالتی باشه، یکی دیگه پرانرژی و تودار.
جنسیت، نژاد یا سطح درآمد خانواده هم توش فرقی نمی‌کنه؛ هر کسی ممکنه بچه‌ای با این ویژگی داشته باشه. گرچه اوتیسم معمولاً تا آخر عمر با آدم می‌مونه، ولی اگه زودتر شناسایی بشه و روش درست کار شه، بچه می‌تونه خیلی چیزا رو یاد بگیره و بهتر زندگی کنه.
چرا بعضی بچه‌ها اوتیسم دارن؟
مراقبت و رفتار با بچه اوتیسم اهمیت داره. راستش هنوز هیچ‌کس دقیق نمی‌دونه دلیل اصلی اوتیسم چیه. ولی دانشمندا می‌گن احتمالاً ترکیبی از ژنتیک و عوامل محیطی باعثش می‌شن. مثلاً اگه توی خانواده یه نفر دیگه هم اوتیسم داشته باشه، شانس اینکه بچه دوم هم بگیره بیشتره. یا سن پدر و مادر موقع بچه‌دار شدن ممکنه تأثیر داشته باشه. حتی وزن خیلی کم نوزاد موقع تولد یا بعضی بیماری‌های خاص ژنتیکی مثل سندرم داون هم می‌تونه نقش داشته باشه. در کل، اوتیسم یه موضوع پیچیده‌ست و هنوزم کلی تحقیق روش انجام می‌شه.
چطوری با بچه اوتیسمی رفتار کنیم؟
1. اول رفتاراشو بشناسیم
مراقبت و رفتار با بچه اوتیسم خیلی مهمه. بچه‌هایی که اوتیسم دارن، یه رفتارایی نشون می‌دن که شاید از بیرون عجیبه، ولی برای خودشون کاملاً معنی‌داره. مثلاً ممکنه دستاشونو تکون بدن، با صدای بلند جیغ بزنن یا حتی خودشونو گاز بگیرن. اینا معمولاً نشونه استرس، اضطراب یا ناتوانی در برقراری ارتباطه. اگه ما بتونیم این رفتارها رو درست بفهمیم، می‌تونیم به جای دعوا یا تنبیه، یه کاری کنیم که حال بچه بهتر شه. مثلاً ببینیم چی باعث تحریکش شده و اون عاملو کم کنیم. یا کمک بگیریم از مشاور و دکتر اعصاب کودکان که راه درستو بهمون نشون بده.
2. از تشویق مثبت استفاده کن
اگه می‌خوای بچه رفتار خوب نشون بده، تنبیه جواب نمی‌ده. تشویق مثبته که جواب می‌ده. مثلاً اگه دیدی بچه تو جمع آروم موند و قشنگ چیزی خواست، سریع تحسینش کن. می‌تونی بهش برچسب رنگی بدی، یه خوراکی کوچولو یا فقط یه بغل گرم. این کارا باعث می‌شن یاد بگیره اون رفتار خوبو دوباره انجام بده. یادت نره تشویق باید بلافاصله بعد از کار خوبش انجام بشه تا تأثیر بذاره.
3. بهش یاد بده چطور خودش رو آروم کنه
بچه‌های اوتیسمی خیلی وقتا نمی‌دونن وقتی ناراحتن یا استرس دارن باید چیکار کنن. پس ما باید بهشون یاد بدیم چطور خودشونو آروم کنن. یه تکنیک ساده اینه که ازش بخوای چشم‌هاشو ببنده، به یه جای آروم یا چیزی که دوست داره فکر کنه (مثلاً پارک یا گربه نازش) و نفس عمیق بکشه. یا اینکه محکم بغلش کن، این فشار آروم باعث می‌شه حس امنیت کنه. اگه این تمرینا رو چند بار تکرار کنی، یاد می‌گیره تو موقعیتای سخت، خودش به خودش کمک کنه.
محیط و رفتار مناسب چیه؟
بچه‌های اوتیسمی با یه محیط منظم و قابل پیش‌بینی خیلی راحت‌تر کنار میان. یعنی روتین داشته باشن و بدونن چه اتفاقی قراره بیفته. اگه یه دفعه یه چیزی عوض شه یا برنامه بهم بخوره، ممکنه کلاً بهم بریزن. پس بهتره تا جایی که می‌شه برنامه‌ها مشخص و تکراری باشن.
جمله‌هاتم باید ساده و مشخص باشه. مثلاً به جای اینکه بگی «این کارو نکن»، بگو «لطفاً این کارو انجام بده». همین تغییر کوچیک کمک زیادی می‌کنه. اگه یه‌سری رفتارها مثل تکون دادن دست یا صدا درآوردن براشون ضرر نداره، نذار حس بدی بگیرن، این روش ابرازشونه و مهم‌تر از همه، اگه احساس کردی نمی‌تونی تنهایی از پس شرایط بربیای، اصلاً خجالت نکش. مشاور، روانشناس کودک، کاردرمانگر و تیم متخصص می‌تونن همراهت باشن.
حرف آخر
داشتن بچه‌ای با اوتیسم یه مسیر خاص و پر از چالشه، ولی پر از عشق هم هست. این بچه‌ها ممکنه متفاوت باشن، ولی به همون اندازه که بقیه نیاز به درک، مهربونی و حمایت دارن، اونا هم دارن. با ایجاد یه فضای امن و راحت، زبان ساده و تشویق زیاد، می‌تونی کمکش کنی دنیا رو بهتر بشناسه و خودش رو توش پیدا کنه. با صبر، یادگیری و همراهی، می‌تونی کنار بچه‌ات قشنگ‌ترین لحظه‌ها رو بسازی. اگه حس می‌کنی نیاز به کمک داری، مرکز روانشناسی مارال لیل نهاری با خدمات آنلاین و حضوری، کنارتونه تا این مسیر سخت برات آسون‌تر شه.
